ท่อ ข้อต่อ และ กาวทาท่อ คือสามอย่างที่เราต้องใช้ในการต่อระบบประปา
แต่ปกติคนจะชอบถามเรื่องท่อและข้อต่อมากกว่า ทำให้เราสามารถศึกษาเรื่องพวกนี้ค่อนข้างง่าย ส่วนวิธีการใช้งานและข้อมูลของกาวทาท่อจะหายากกว่า แต่ไม่ใช่ว่ากาวทาท่อไม่สำคัญนะครับ ถ้าเราทากาวไม่ดี ร้อยทั้งร้อยก็ต้องซ่อมระบบประปาใหม่
กาวทาท่อ เรียกอีกชื่อคือ น้ำยาประสานท่อ มีไว้ทารอบส่วนปลายท่อพีวีซีเพื่อที่จะใช้เชื่อมปลายนอกของท่อกับข้างในของข้อต่อและอุปกรณ์ชนิดต่างๆ เพื่อป้องกันการรั่วซึมของน้ำ ผู้ผลิตกาวแนะนำว่า เราควรรอ 20-30วินาที ให้ข้อต่อกับท่อเชื่อมกันให้ดีก่อนค่อยปล่อยมือ และรออีก 24 ชั่วโมงถึงจะใช้งานในระบบน้ำได้
ยกตัวอย่างในพันทิปก็มีข้อสงสัยเกี่ยวกับกาวต่อท่อมาเรื่อยๆ ปีละหลายครั้ง เช่น
กาวทาท่อใช้แล้วต้องรอนานแค่ไหน?
สาเหตุอะไรบ้างที่ทำให้กาวทาท่อยึดติดไม่ดี
คุณสมบัติของกาวทาท่อขั้นเทพ
ผมเลยถือโอกาสทำบทความที่รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับกาวทาท่อพีวีซีเอาไว้ เผื่อเวลาผู้ใช้หรือใครมีคำถามจะได้ไม่ต้องเสียเวลาหาข้อมูลเยอะครับ
วิธีใช้กาวทาท่อจะแตกต่างกันระหว่างท่อขนาดเล็ก (ท่อขนาด 4” หรือเล็กกว่า) และท่อขนาดใหญ่ (ใหญ่กว่า 5”)
วิธีใช้กาวทาท่อ สำหรับท่อพีวีซีแข็งขนาดเล็ก (1/2” ถึง 4”)
วิธีใช้กาวทาท่อ สำหรับท่อพีวีซีแข็งขนาดใหญ่ (5” ขึ้นไป)
กาวทาท่อมีแบบไหนบ้าง
ท่อขนาดนี้ต้องใช้กาวเท่าไร
ข้อแนะนำในการใช้กาวทาท่อพีวีซี
สาเหตุที่ปกติกาวยึดท่อไม่ติด
ต่อท่อโดยไม่ใช้กาวเชื่อมได้ไหม
เริ่มที่วิธีทาท่อขนาดเล็ก ต้องทำดังนี้ครับ
วิธีใช้กาวทาท่อ สำหรับท่อพีวีซีแข็งขนาดเล็ก (1/2” ถึง 4”)
ท่อที่มีขนาดเล็กจะไม่ต้องใช้อุปกรณ์และคนงานช่วยเยอะเท่าท่อขนาดใหญ่ สามารถทำได้ด้วยตัวเองได้หากเรามีประสบการณ์ และอุปกรณ์พอ
ตัดท่อให้ได้ฉากกับแนวแกนท่อ โดยใช้เลื่อยตัดโลหะ เลื่อยตัดไม้ หรือกรรไกตัดท่อ
ใช้มีด ตะไบ หรือเครื่องลบมุมคมท่อ ลมมุมคมและส่วนขรุขระขอบนอกของปลายท่อออก
ทำความสะอาดภายในข้อต่อและภายนอกท่อด้วยผ้าธรรมดา เว้นแต่มีรอยเปรอะเปื้อนคราบน้ำมัน ให้เช็ดออกด้วยผ้าชุบน้ำยาทำความสะอาด
วัดระยะความลึกหัวสวมของข้อต่อ แล้วทำเครื่องหมายไว้ที่บนท่อ
ทาน้ำยาประมานท่อที่ผิวด้านในข้อต่อก่อน จากนั้นจึงทาที่ผิวภายนอกท่อ บริเวณตั้งแต่ปลายท่อถึงขีดเครื่องหมายที่ทำไว้ โดยทาน้ำยาให้ทั่วสม่ำเสมอ
สวมท่อเข้ากับข้อต่อโดยเร็ว กดและบิดเล็กน้อยจนถึงขีดเครื่องหมายที่ทำไว้จากนั้นให้คงนิ่งไว้ประมาณ 20-30 วินาที ก่อนคลายแรงกด
เช็ดน้ำยาประสานท่อส่วนเกินที่เหลือค้างอยู่ภายนอกออก โดยทั่วไปผู้ผลิจแนะนำว่าควรทิ้งท่อที่เชื่อมต่อเสร็จแล้วอย่างน้อย 24 ชั่วโมง ก่อนที่จะใช้งาน หรือทำการทดสอบแรงดันน้ำ แต่หากรอไม่ได้อย่างน้อยควรจะรอประมาณ 30นาที ถึง 1 ชั่วโมงเป็นอย่างต่ำ
วิธีใช้กาวทาท่อ สำหรับท่อพีวีซีแข็งขนาดใหญ่ (5” ขึ้นไป)
พื้นฐานวิธีการตัดและเชื่อมท่อพีวีซีแบบใหญ่และเล็กจะไม่ต่างกันมาก แต่จะมีรายละเอียดเล็กน้อยที่ไม่เหมือนกันครับ
ตัดท่อให้ได้ฉากกับแนวแกนท่อ โดยใช้เลื่อยตัดโลหะ เลื่อยตัดไม้ชนิดที่มีฟันละเอียด
ใช้มีด ตะไบ หรือเครื่องลบมุมคมท่อ ท่อส่วนมากจะได้มีการลบมุมคมที่ปลายท่อจากผู้ผลิตแล้ว เพื่อความสะดวกในการใช้งาน
ประกอบแคลมป์รัดท่อ หรือประยุกต์ใช้ห่วงเชือกคล้องรัดท่อและปลายข้อต่อโดยเว้นระยะให้เหมาะสม จากนั้นจึงประกอบอุปกรณ์ดึงท่อ (เรียกว่า Jack)
ทำความสะอาดภายในข้อต่อและภายนอกท่อด้วยผ้าธรรมดา เว้นแต่มีรอยเปรอะเปื้อนคราบน้ำมัน ให้เช็ดออกด้วยผ้าชุบน้ำยาทำความสะอาด
วัดระยะความลึกหัวสวมของข้อต่อ แล้วทำเครื่องหมายไว้ที่บนท่อ
ทาน้ำยาประมานท่อที่ผิวด้านในข้อต่อก่อน จากนั้นจึงทาที่ผิวภายนอกท่อ บริเวณตั้งแต่ปลายท่อถึงขีดเครื่องหมายที่ทำไว้ โดยทาน้ำยาให้ทั่วสม่ำเสมอ สำหรับท่อขนาดใหญ่ ต้องทาให้เร็ว เพื่อไม่ให้น้ำยาแห้งตัวก่อนที่จะประกอบท่อ
ประกอบท่อเข้ากับข้อต่อโดยเร็ว โดยใช้อุปกรณ์ดึงท่อ จนกระทั่งถึงขีดเครื่องหมายที่ทำไว้ จากนั้นให้คงนิ่งไว้ประมาณ 20-30 วินาที ก่อนคลายแรงกด และถอดอุปกรณ์ดึงท่อออก
เช็ดน้ำยาประสานท่อส่วนเกินที่เหลือค้างอยู่ภายนอกออก โดยทั่วไปผู้ผลิจแนะนำว่าควรทิ้งท่อที่เชื่อมต่อเสร็จแล้วอย่างน้อย 24 ชั่วโมง ก่อนที่จะใช้งาน หรือทำการทดสอบแรงดันน้ำ แต่หากรอไม่ได้อย่างน้อยควรจะรอประมาณ 1 ชั่วโมงเป็นอย่างต่ำ
เพื่อความรวดเร็วในการเชื่อมท่อขนาดใหญ่ ผมคิดว่าน่าจะมีคนช่วยทำซัก 1-2 คนครับ โดยเฉพาะตอนทากาวบนท่อ และตอนเชื่อมท่อ ท่อขนาดใหญ่จะมีราคาแพง และหาซื้อยาก เวลาทาก็ระวังหน่อยก็ดีครับ ทำเสียแล้วแก้งานลำบาก
กาวทาท่อมีแบบไหนบ้าง
กาวทาท่อพีวีซีมีหลายขนาดขึ้นอยู่กับการใช้งาน แยกได้เป็นสามแบบดังนี้
กาวทาท่อกระป๋อง - ส่วนมากจะมาในขนาด 50กรัม, 100กรัม, 250กรัม, 500 กรัม และ 1000 กรัม แบรนด์ที่แนะนำคือของ ตราช้าง น้ำไทย และ P-Slon ครับ
กาวทาท่อกระป๋อง มีแปรง - อันนี้จะสะดวกหน่อยเพราะมีแปรงมาให้ ใช้แล้วไม่เลอะมาก แต่หากคิดเป็นราคาต่อกรัมแล้วจะแพงกว่ากระป๋องธรรมดา ถ้าไม่ได้ใช้มีจำนวณเยอะ หรือถ้าไม่มีประสบการณ์ใช้ก็เอาแบบนี้ก็ได้ครับ ส่วนมากจะมีขายที่ปริมาณ 500กรัม
กาวทาท่อแบบหลอด - อันนี้จะของตราช้าง SCG เหมาะสำหรับงานซ่อมแบบเร่งด่วน และปริมาณไม่เยอะ ราคาต่อกรัมก็จะเยอะหน่อย แต่มันสะดวกครับ
ท่อขนาดนี้ต้องใช้กาวเท่าไร
ตามที่ผู้ผลิตแนะนำไว้ ปริมาณการใช้ทาท่อของแต่ละขนาดจะอยู่เท่านี้ครับ ยิ่งขนาดใหญ่ยิ่งใช้เยอะ
ข้อแนะนำในการใช้กาวทาท่อพีวีซี
อันนี้เป็นข้อแนะนำที่ทางผู้ผลิต และช่างประปาแนะนำในการต่อท่อด้วยกาวนะครับ
ก่อนการประกอบต่อท่อทุกครั้ง ต้องลบมุมคมปลายท่อ เพราะคมปลายท่อจะสร้างความเสียหายกับผิวในข้อต่อขณะสวมยัดประสาน และเป็นสาเหตุของการรั่วซึมได้ภายหลัง
ควรเช็ดทำความสะอาดผิวท่อบริเวณที่ใช้ต่อ และผิวในของข้อต่อให้สะอาด หามีคราบน้ำมันหรือน้ำยาหล่อลื่นให้ใช้ผ้าชุบน้ำยาทำความสะอาดเช็ด มิฉะนั้นน้ำยาประสานท่อที่ทาไว้จะไม่สามารถละลายผิวของท่อหรือข้อต่อเป็นสาเหตุในการรั่วซึมขึ้นได้ภายหลัง
การทาน้ำยาประสานท่อมากเกินไป ไม่ได้ช่วยให้การหลอมอัดประสานท่อดีขึ้นแต่อย่างใด
การดันท่ออัดประสานเข้ากับข้อต่อ ต้องดันปลายท่อสุดถึงก้นข้อต่อ (บางคนเรียกว่าบ่าข้อต่อ) เพื่อให้การหลอมอัดประสานสมบูรณ์สูงสุด กรณีข้อต่อขนาดใหญ่ตั้งแต่ 4” ขึ้นไป การต่อต้องใช้เครื่องมือดันท่อช่วย
หากใช้ท่อ ข้อต่อ และกาวทาท่อจากผู้ผลิตรายเดียวกันจะได้ผลดีที่สุด
สาเหตุที่ปกติกาวยึดท่อไม่ติด
ปกติกาวก็เชื่อมท่อได้ปกติดี แต่ท่อบางเส้นอยู่ดีๆท่อก็หลุดออกมาจากข้อต่อเฉย
จากที่ลองดูมา สรุปได้ว่ากาวทาท่อไม่ติดขึ้นอยู่กับห้าอย่างครับ
กาวทาท่อไม่ได้คุณภาพ – เชื่อมท่อไม่ติด ปกติคนก็จะเริ่มสงสัยที่ตัวกาวครับ หากเราคิดว่าส่วนอื่นของเราได้มาตรฐานแล้วก็ลองซื้อกาวยีห้ออื่นมาใช้ก่อนก็ได้ครับ กาวราคาไม่ได้แพงมากหากไม่ได้ใช้จำนวนเยอะ หรือหากต้องใช้จำนวนเยอะ และอยากลองเจ้าที่ถูกกว่าก็ลองซื้อมาใช้จำนวนน้อยๆก่อนจะดีกว่า
ท่อและอุปกรณ์ไม่ได้คุณภาพ – ปัญหานี้ก็มีโอกาสที่จะเกิดได้ แต่จากที่ผมลองค้นดูแล้ว ช่วงสี่ห้าไปที่ผ่านมานี่ ท่อและอุปกรณ์ทั่วไปก็ดูไม่ได้มีปัญหาอะไรขนาดนั้น อาจจะมีบ้างที่ท่อคุณภาพไม่ดี แตกง่าย แต่ปัญหาที่ท่อเชื่อมกับอุปกรณ์ไม่ได้เกิดขึ้นไม่บ่อยครับ
ท่อหรืออุปกรณ์สกปรก – อันนี้เป็นอีกหนึ่งปัญหาที่น่าจะเป็นไปได้มากสุด ก่อนที่เราจะเชื่อมท่อเข้ากับอุปกรณ์เราควรจะเช็ดทำความสะอาดท่อก่อน ตามขั้นตอนที่อธิบายไว้ในการต่อท่อด้วยกาวข้างบน ถ้าท่อหรืออุปกรณ์สกปรกไม่เพียงแต่จะทำให้มันหล่อรวมกันไม่ดี มันจะทำให้ระบบประปาเราสกปรกด้วยครับ เรื่องความสะอาดควรจะดูให้ดี
ทากาวไม่ดี – บางทีหากเราต้องต่อท่อหลายที่ เราอาจจะมีหลุดทำพลาดบ้างครับ การทากาวให้ดีต้องทาทั้งด้านในของข้อท่อ และบนตัวท่อครับ บางคนอาจะรีบทาแค่บนตัวท่ออย่างเดียวสารเคทีบนกาวเลยทำงานได้ไม่ดีที่สุด
ไม่ได้รอให้กาวแห้งก่อน – ในความคิดผม ผมว่าปัญหานี้สำคัญสุดเลย ตามที่ผู้ผลิตแนะนำ ต่อให้เป็นกาวของท่อน้ำไทยก็ควรจะรอ 24 ชั่วโมงเพื่อให้กาวทาท่อแห้ง ผมเข้าใจว่าบางทีเราจ่ายผู้รับเหมาเป็นค่าจ้างต่อวัน บางทีก็ต้องรีบทำงานให้เสร็จตามเวลาที่สัญญาไว้ ถ้ารอได้ผมก็แนะนำให้รอครับ
ต่อท่อโดยไม่ใช้กาวได้ไหม
ทำงานกับสารเคมีอย่างกาวทาท่อ บางทีก็สกปรกเลอะไปหมด บางทีก็หาซื้อยาก
บางครั้งลูกค้าก็ถามมาบ้างว่าต้องใช้กาวทาท่อจริงไหม
คำตอบก็คือขึ้นอยู่กับคุณภาพของงานที่เราอยากได้
เราต้องการต่อท่อแบบไหน?
กาวทาท่อจะไม่เหมือนกาวปกติครับ ตัวเคมีจะกัดเนื้อท่อและข้อต่อเพื่อให้มันหลอมเข้าด้วยกัน เป็นการเชื่อมอย่างถาวร ที่เหมาะสำหรับงานขนส่งน้ำหรือก๊าซเพราะจะไม่มีการรั่วซึม
แต่ไม่ใช่ทุกครั้งที่เราต้องการให้มันเชื่อมแบบถาวร และไม่ใช่ทุกครั้งที่เรากลัวการรั่วซึม แถมถ้าเราต้องต่อท่อกับอุปกรณ์หลายชิ้นเข้าด้วยกัน จะให้ทาท่อกับข้อต่อทุกชิ้นก็ใช้เวลานานด้วย เพราะฉะนั้นกาวทาท่อคงไม่ใช่ตัวเลือกที่ใช้งานจริงได้ดีที่สุดสำหรับงานที่ต้องถอดท่อและข้อต่อออกภายหลัง เรามาลองดูกันครับว่ามีวิธีอะไรบ้าง
วิธีต่อท่อโดยไม่ใช้กาว
วิธีที่ง่ายที่สุดคือการดันท่อเข้าไปในข้อต่อ พูดง่ายๆคือใช้แรงเข้าสู้ ท่อและข้อต่อขนาดมาตรฐานจะเชื่อมกันได้อยู่แล้ว ส่วนมากหากท่อและข้อต่อไม่ได้โดนแรงดันแรงกดจากภายนอกก็จะไม่หลุดง่ายๆ วิธีนี้ดีสำหรับการใช้งานที่ไม่หนักมาก และการใช้งานที่ไม่ได้ต้องกังวลเรื่องน้ำรั้วครับ ยกตัวอย่างเช่น การทำราวตากผ้าด้วยท่อพีวีซีเป็นต้น
บางคนมีความสร้างสรรค์หน่อยก็จะดันท่อให้เข้าไปในข้อต่อ และเจาะรูปักหมุด ครับ เวลาเราอยากจะแยกท่อออกจากข้อต่อก็แค่ดึงหมุดออก วิธีนี้ทำให้เราเชื่อมต่อท่อกับอุปกรณ์ได้ดี และสามารถทำให้เราแยกท่อและอุปกรณ์ออกมาได้ภายหลัง แต่ก็ใช้เวลาทำนานครับ
อุปกรณ์บางตัวเช่นอุปกรณ์เกลียว อุปกรณ์มีแหวนยางก็จะช่วยในการเชื่อมต่อได้ แต่จะหายากหน่อย
ตัดท่อซ่อมไม่สนุกเลย
ผมหวังว่าจะเข้าใจเรื่องกาวทาท่อ และวิธีการใช้มากขึ้นนะครับ เวลาเลือกกาว หรือเวลาทาท่อก็อยากจะให้เลือกให้ดีทำให้ดี อาจจะไม่ต้องเลือกตัวดีสุดในอุตสาหกรรมก็ได้เพราะผมก็เข้าใจว่างบแต่ละคนไม่เท่ากัน แต่อยากจะให้ลองดูสินค้าทื่มีคุณภาพหน่อย เพราะราคาท่อพีวีซีซื้อหลายๆเส้นก็ไม่ถูกเลยนะ
ท้ายที่สุดแล้ว ไม่ว่าจะเป็นกาวทาท่อแบบไหนเราก็ควรละเลยขั้นตอนในการทำความสะอาดและเชื่อมท่อนะครับ กาวดีแค่ไหนใช้ไม่ถูกวิธีก็ทำท่อเสียอยู่ดี